Tłumaczenie z j. łac. – Budowa aktów

To jest zalążek artykułu Tłumaczenie z j. łac. – Budowa aktów. Możesz go rozwinąć i uzupełnić lub poddać weryfikacji.
Jeśli uznasz że artykuł jest kompletny zaznacz ten fakt w Dyskusja:Tłumaczenie z j. łac. – Budowa aktów o dokumencie.

Tłumaczenie z j. łac. – Budowa aktów

Strona jest poświącona rozwojowi ogólnych zasad budowy aktów metrykalnych (w oparciu o wprowadzane akty prawne) oraz ukazaniu różnych nietypowych przypadków ich zapisu wraz z komentarzem jak należy sobie w takich sytuacjach radzić.

KALENDARIUM

Okres przedrozbiorowy

Księgi były prowadzone w języku łacińskim.

1459 r. – Synod Krakowski

Zalecił prowadzenie ksiąg metrykalnych.

1506 r. – Synod Poznański

Zalecił prowadzenie ksiąg metrykalnych.

1563 r. – Sobór Trydencki w dn. 11 listopada

Wprowadził obowiązek zapisywania udzielanych w parafiach rzymskokatolickich chrztów i ślubów. Obowiązek prowadzenia ksiąg spoczywał na proboszczach. Prawo małżeńskie zostało unormowane w ramach dekretu "Tametsi dubitandum". Ustalić

Każdy wpis dot. chrztu miał zawierać:

- imię i nazwisko dziecka,

- datę uroczystości,

- imiona rodziców,

- imiona i nazwiska rodziców chrzestnych

- dane dotyczące osoby udzielającej chrztu.

Każdy wpis dot. ślubu miał zawierać:

- dzień, miesiąc, rok i miejsce zawarcia małżeństwa,

- imiona nowożeńców,

- świadków ślubu.

1579 r. - do 1602 r. Polskie Synody Potrydenckie

Wprowadziły obowiązek rejestracji parafialnej ochrzczonych i zaślubionych, obwarowując go jednocześnie bardzo wysoką karą dziesięciu grzywien.

1601 r. - Synod Krakowski

List pasterski zawierał formuły dla aktów narracyjnych (Warsztaty TGCP). Wyjaśnić

1607 r. – Synod Prymacjalny Piotrkowski

Przewodniczył mu kardynał prymas Bernard Maciejowski. Synod nakazał prowadzenie w parafiach ksiąg ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych, komunikujących na Wielkanoc oraz statystyki parafialnej, podając równocześnie szczegółowy formularz dla poszczególnych wpisów metrykalnych. Ustalić

1614 r. – Rytuał Rzymski

Wydany przez papieża Pawła V. Nałożył na proboszczów parafii rzymskokatolickich obowiązek prowadzenia pięciu kategorii ksiąg metrykalnych: ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych, zmarłych i tzw. status animarum, czyli ksiąg zawierających wykazy parafian. Określono jednocześnie szczegółowo formę i treść poszczególnych wpisów. Ustalić

1631 r. – Rytuał Piotrkowski

Nałożył obowiązek prowadzenia ksiąg zgonów we wszystkich diecezjach i archidiecezjach polskich.

1641 r. – Synod Łucki biskupa Gembickiego

Nakazał proboszczom osobiste dokonywanie wpisów.

1733 r. – Synod Płocki

Ustalił, że księgi metrykalne dla większej wiarygodności powinny być na wszystkich stronicach liczbowane, a poszczególne wpisy numerowane według dat.

1742 r. – Synod Żmudzki

Zajął się sprawami zabezpieczenia ksiąg metrykalnych przed zniszczeniem. Polecił on proboszczom, by dawne metryki odsyłane były do archiwum diecezjalnego. Na początku każdej księgi powinno znaleźć się poświadczenie archiwisty o przyjęciu jej w depozyt. Jak dowodzi praktyka polecenie to nie było wpelni wykonywane do kresu międzywojennego.

1761 r. - oraz 1765r.; Zarządzenia arcybiskupa lwowskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego (dot. diec. Przemyskiej?)

Nakazywały proboszczom sporządzanie odpisów metrykalnych i przesyłanie ich do kurii arcybiskupiej celem zabezpieczenia. Przepisy te dotyczyły jednak tylko metryk chrztów, podczas gdy pozostałe księgi miały być pieczołowicie przechowywane w jednym egzemplarzu w miejscowym archiwum parafialnym.

Zalecenia późniejszych synodów polskich kładły główny nacisk na staranne i oddzielne prowadzenie trzech kategorii ksiąg (chrzty, śluby i zgony)

Źródło

AGAD - Księgi metrykalne parfii wyznania rzymskokatolickiego z diecezji Przemyskiej z lat: 1590, 1600-1943

Do wykorzystania

http://baza.archiwa.gov.pl/sezam/index.php?l=&mode=show&zespoly_id=5784&word=Raciąż&word2=

Okres zaborów

W okresie rozbiorów kościelna rejestracja metrykalna nabrała charakteru urzędowej ewidencji ruchu ludności, w związku z uznaniem jej za akta stanu cywilnego. Sprawę prowadzenia i zabezpieczenia ksiąg metrykalnych przejęły w swoje ręce państwa zaborcze, wydając stosowne przepisy.

Zabór austriacki (Galicja)

Księgi prowadzone w języku łacińskim.

1784.02.20 - w dn. 20 lutego został wydany "Patent cesarski względem metryk chrztu, slubów i pogrzebów"

Stanowił podstawę prawną nowych regulacji względem metryk chrztu, ślubów i pogrzebów. W oparciu o niego przeprowadzono reformę formularza ksiąg metrykalnych. Zaniechano wówczas dawnej staropolskiej formy wpisów opartej na Rytuale Rzymskim (1614r.?) i Rytuale Piotrkowskim (1631r.?). Więcej na ten temat w artykule pt. Przepisy prawne dotyczące prowadzenia ksiąg metrykalnych w Galicji zamieszczonym w zeszycie Prace Historyczno-Archiwalne T. 3 str. wyszukiwarki 33/272. W przypisach do tego artykułu zamieszczono wykaz wszystkich aktów prawnych obowiązujących w Galicji. Natomiast instrukcję XVIII wieczne instrukcje wypełniania ksiąg parafialnych wydaną na podstawie powyższego patentu można znaleźć na stronie PomTG, Genealogia Drożdżeńskich oraz TGCP - Warsztaty z łaciny

1784 r. - w dn. 7 kwietnia wydano "Rozporządzenie cesarskie"

Ogłoszone przez konsystorze biskupie we Lwowie, Przemyślu i Tarnowie nakładało na proboszczów parafii obowiązek prowadzenia trzech odmiennych rejestrów: ksiąg urodzonych, ksiąg ślubów i ksiąg zgonów. Wpisy powinny być dokonywane w języku łacińskim, osobno dla każdej wsi wchodzącej w skład parafii. Była to nowość w stosunku do ksiąg staropolskich, które w jednym tomie zawierały zapisy dla całe parafii.

1788 r. - "Rozporządzenie nadworne"

Dotyczyło ziem polskich w granicach zaboru austriackiego, nakazywało proboszczom odsyłać kopie metryk do kurii biskupich.

1792 r. - w dn. 15 marca wydano "Patent cesarski"

Proboszczowie parafii zostali mianowani urzędnikami stanu cywilnego. Tak więc każdy proboszcz prowadzący akta stanu cywilnego był równocześnie podległy władzy kościelnej i państwowej.

1796 r. - w dn. 9 sierpnia wydano "Dekret"

Duchowni będący pracownikami konsystorzy biskupich zostali mianowani urzędnikami stanu cywilnego.

1797 i 1803.07.06 Dekrety guberniane

Nowe zasady prowadzenia metryk wprowadzono na tereny zabrane przez Austrię w wyniku trzeciego rozbioru Polski.

Księgi urodzeń (Liber notorum)

1784.04.07 - Rozporządzenie cesarskie

Zapisy w księdze winny obejmować:

- rok, miesiąc i dzień urodzenia,

- numer domu (numer konsygnacyjny),

- imię dziecka,

- religia,

- płeć,

- status (małżeńskie, pozamałżeńskie),

- imię i nazwisko ojca

- imię i nazwisko panieńskie matki

- imiona i nazwiska rodziców chrzestnych oraz ich stan (wykonywany zawód).

Ponadto wyjaśniono sposób zapisywania dzieci nieślubnych. Dane ojca mógł proboszcz zanotować tylko w takim przypadku, jeśli ten osobiście przyznawał się do ojcostwa. Oświadczenie matki nie było wystarczającym dowodem w takiej sprawie.

1812.04.27 - Dekret kancelarii nadwornej o zapobieganiu nieprawidłowościom w metrykach chrztu

Wprowadził nowelizację przepisów w zakresie chrztów. Uściślił zasady związane z zapisywaniem chrztu w sytuacji podwójnego chrztu tj. chrztu z wody i chrztu uroczystego. Nakazano odnotowywać datę pierwszego chrztu, a w późniejszym terminie wpisywać informacje o rodzicach chrzestnych.

1813.10.21 - Dekret kancelarii nadwornej o prowadzeniu ksiąg urodzonych wraz z instrukcją.

Wprowadził obowiązek wpisywania daty chrztu.

Normował problematykę wiarygodności nazwisk rodziców (zeszyt 03, wyszukiwarka str. 35/272)

1814.01.13 - Dekret kancelarii nadwornej o wpisywaniu nazwiska matki nieślubnego dziecka

(zeszyt 03, wyszukiwarka str. 35/272)

1825.07.02 - Dekret kancelarii nadwornej o wpisywaniu nazwisk położnej do metryki uirodzenia.

(zeszyt 03, wyszukiwarka str. 35/272)

1839.04.27 - Rozporządzenie gubernialne o porządnym prowadzeniu metryk

Przypominało o obowiązku rzetelnego prowadzenia metryk.

1886.07.02 - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych o nie wpisywaniu do ksiąg płodów nierozwiniętych.

Nakazywało wpisywanie do ksiąg płody nieżywe ale w pełni wykształcone. Nie należało notować nierozwiniętych płodów przedwczesnych.

1907r. - Reskrypt C. K. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

Utworzenie nowej rubryki "Uwagi"

Połączono w jednym zapisie dane dotyczące rodziców chrzestnych i ich zawód

Księgi małżeństw (Liber copulatorium)

1784.04.07 - Rozporządzenie cesarskie

Zapisy w księdze winny obejmować:

- rok, miesiąc i dzień ślubu,

- numer domu,

- imię i nazwisko narzeczonego, jego religię, wiek, stan cywilny (kawaler, wdowiec),

- imię i nazwisko narzeczonej, jej religię, wiek, stan cywilny (panna, wdowa),

- imiona i nazwiska świadków i ich stan (wykonywany zawód).

Podkreślono obowiązek własnoręcznego podpisywania się świadków, lub poprzez postawienie znaku krzyża obok wpisanych ich nazwisk przez umiejącego pisać. Obowiązek ten spoczywał też na kapłanie udzielającym ślubu, który składał czytelny podpis pod uprzednio sporządzonym zapisem.

1813r. - Dekret kancelarii nadwornej jaki, w sprawie

1817.02.22 - Dekret kancelarii nadwornej o postępowaniu w braku metryki oraz zezwolenia na małżeństwo małoletniego

Określił zasady postepowania narzeczonych przed zawarciem związku małżęńskiego. Osoba małoletnia musiała uzyskać zgodę na małżeństwo od ojca w obecności dwóch świadków. Oświadczenie takie było odnotowywane w księdze małżeństw i potwierdzone własnoręcznym podpisem lub podpisem innej osoby umiejącej pisać, potwierdzonym przez świadków. Osoba małoletnia, której ojciec już nie żył lub pochodząca np. ze związku nieślubnego, musiała przedstawić dokument wystawiony przez sąd, a zawierający pozwolenie opiekuna i sądu. Taki dokument był załączany i wklejany do metryki ślubu.

Granica wieku osób małoletnich??

1840.11.20 - Rozporządzenie gubernialne o wpisywaniu imion i nazwisk rodowych do metryk ślubów

Nałożyło obowiązek odnotowywania imion i nazwisk rodowych oraz stanu (sposobu zarabiania na życie) rodziców obojga narzeczonych.

po 1840r.

Obowiązek zamieszczanie zapisów o zapowiedziach przedślubnych. Pod każdym zapisem wymagany stał się podpis księdza udzielającego ślubu oraz podpisy swiadków.

1868.05.25 - Ustawa o przywróceniu ustawodastwa i sądownictwa świeckiego w sprawach małżeństw i o warunkowej możlliwości zawierania małżeństw wobec władz świeckich.

Proboszczowie otrzymali obowiązek zarejestrowania związku w oparciu o cywilne świadectwo ślubu (więcej zeszyt 03, wyszukiwarka str. 37/272).

1882.10.14 - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych L. 10531 o zapisywaniu ślubów świeckich do metryk parafialnych, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa z 13.03.1883r L. 64490

Obejmowało przepisy z rejestracji małżeństw mieszanych pod względem religijnym.

1907r. - Reskrypt C. K. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

Utworzenie nowej rubryki "Uwagi"

Połączono w jednym zapisie dane dotyczące świadków ślubu i ich zawód

Księgi zgonów (Liber mortuorum)

1784.02.21 - Patent; jakim sposobem metryka napisana być ma przy oglądaniu trupów.

1784.04.07 - Rozporządzenie cesarskie

Zapisy w księdze winny obejmować:

- rok,

- miesiąc,

- dzień śmierci,

- numer domu,

- imię i nazwisko zmarłego,

- jego wyznanie,

- płeć,

- wiek,

- rodzaj choroby lub przyczyna śmierci, która wpisywana była zgodnie z diagnozą lekarza.

1796.10.21 - Rozporządzenie o porządku oględzin zmarłych.

Informacje o dacie śmierci i przyczynie zgonu proboszcz wpisywał w oparciu o kartę pośmiertną sporządzoną przez tzw. "oglądacza zwłok".

lata 20-te XIXw.

Zapisy rozszerzone o dane dotyczące rodziców lub współmałżonka osoby zmarłej oraz wykonywany zawód.

1907r. - Reskrypt C. K. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

Utworzenie nowej rubryki "Uwagi"

Zabór pruski

Uzupełnić

Urzędy USC powołane na mocy pruskiej ustawy z 9 marca 1874, a także ustawy z 6 II 1875 wraz z rozporządzeniem wykonawczym z 14 II 1875, które wprowadziły obowiązek świeckiej rejestracji urodzeń, małżeństw i zgonów oraz organizację urzędów stanu cywilnego i podział na obwody w całej Rzeszy Niemieckiej; rozpoczęły funkcjonowanie od 1 X 1874.

Zabór rosyjski (Księstwo Warszawskie 1807-15, Królestwo Polskie 1815-1916)

1826.01.01 - Wprowadzenie Kodeksu cywilnego Królestwa Polskiego

Kodeks ten zastąpił :Kodeks Napoleoński". Jego przepisy były stopniowo uchylane nowymi aktami prawnymi w latach 1921-46. W zakresie aktów stanu cywilnego obowiązywały przepisy "Tytułu IV — O aktach Stanu Cywilnego".

1836.03.16 (28) - Prawo o Małżeństwie

Uchyliło przepisy Art. 143-181, 246-259 i 271 Kodeksu cywilnego Królestwa Polskiego.

1837r. - Zmiana podziału administracyjnego z województw na gubernie

1867r. - Zniesienia odrębności polityczno-administracyjnej Królestwa Polskiego

Omówienie stanu prawnego zwiera "Podręcznik dla władz gminnych obejmujący zbiór przepisów i postanowień, obowiązujących władze gminne w Królestwie Polskiem". Na stronach wyszukiwarki 54/453 do 71/453 zawarte są przepisy dotyczące zasad prowadzenia aktów stanu cywilnego. Na szczególną uwagę zasługują ogłoszone wzory poszczególnych aktów str. 68/453 do 71/453. Na str. 73/453 są przepisy dotyczące akuszerek, dalej omawiające problematykę chowania zmarłych.

Okres miedzywojenny

1927r. - Rozporządzenie biskupie (diec. Przemyska?)

Nakazywało odesłanie do archiwum wszystkich rękopisów archiwalnych powstałych przed 1772r., a znajdujących się dotąd w parafiach.

Aktualnie

Kodeks prawa kanonicznego kan. 108 - obliczanie pokrewieństwa w liniach i stopniach

Kodeks prawa kanonicznego kan. 109 - powinowactwo

Dyskusja

Forgen - Ile lat powinni mieć młodzi,aby zawrzeć związek małżeński ?

WTG"Gniazdo" - Zapowiedzi ślubne

WTG"Gniazdo" - Kodeks Napoleona

Genealodzy.pl - Prawo o umarłych (komentarz)

Do wykorzystania

WTG"Gniazdo" - Zgoda na ślub

Forgen - Co to za tabela ?

Genpol - Zapis miejscowości przy akcie ślubu (Sobór Trydencki)

Forum Latinum oraz Genealodzy.pl

TGCP - Warsztaty z łaciny

Forgen - De septum mundi miraclus

Genealodzy.pl - Ciekawy akt

INSTRUKCJE

Księga chrztów j. polski po 1766r.

Plik:Księga chrztów j. polski po 1766r. cz1.jpg

Plik:Księga chrztów j. polski po 1766r. cz2.jpg

Plik:Księga chrztów j. polski po 1766r. cz3.jpg

Instrukcja w Liber Mortuorum

Plik:C1.JPG

Prawo powszechne o małżeństwie

Plik:Prawo powszechne o małżeństwie 1.jpg

Plik:Prawo powszechne o małżeństwie 2.jpg

PRZYKŁADY

Akt tekstowy

Akty chrztu Raciąż k. Tucholi 1952r. - akty "odtworzone"

Komentarz i wnioski

1. Na zdjęciu pokazano przypadki zapisania w latach 1951-52 aktów chrztu na zasadzie ich "odtworzenia". Procedura ta trwała w latach 1945-57. Przeważająca ilość aktów dotyczy okresu II Wojny Światowej. Był to efekt nie prowadzenia ksiąg w parafii z uwagi na aresztowanie i stracenie księży.

2. W wielu wypadkach akty były "odtwarzane" na potrzeby wydania zaświadczenia o chrzcie w celu zawarcia związku małżeńskiego. Ich cechą charakterystyczną jest fakt złożenia przysięgi przez osobę uczestnicząca w ceremonii chrztu.

Plik:Akty chrztu Raciąż k. Tucholi 1952r.JPG

Żródło

Zasoby prywatne

Materiały do wykorzystania

Forgen - Prośba o przetłumaczenie (akty chrztu, ślubu i zgonu luteran)

Forgen - akt urodzenia Christiana Dens w Nowe w roku 1766 (luteranie)

Forgen - Ponowienie prośby o przetłumaczenie ...

Akt tekstowy, tabele odręczne

Materiały do wykorzystania

Forgen - Tłumaczenie kilku zwrotów z Liber Baptisatorum

Akt w księdze drukowanej

Akty chrztu Borysław 1882r. - "chaos" w zapisach o miesiącach

Komentarz i wnioski

1. Temat z którego zaczerpnięto niniejszy przykład koncetrował się na problematyce aktów nr 14 i 15 wynikającą z ich indeksacji. Tymczasem na problem należy popatrzeć szerzej, niezależnie od tego czy wyciągnięte wnioski będą miały zastosowanie w niniejszym przypadku.

2. Strona zawiera informacje o aktach chrztu dokonnych w różnych miesiącach i tak:

Nr aktu	Narodziny	Chrzest
13	maj	maj
14	kwiecień	czerwiec
15	luty	czerwiec
16	kwiecień	kwiecień
17	wrzesień	wrzesień
18	czerwiec	lipiec
19	lipiec	sierpień

3. Należy pamiętać, ze w księgach metrykalnych występuje porządkowanie wpisów wg daty zaistniałego faktu tj. chrztu, ślubu, pogrzebu. W tym przypadku wyraźnie widać zaburzenie tego porządkowania. Ponadto w danym miesiącu występuje tylko jeden akt chrztu. To prowadzi do wniosku, że w tym przypadku nie mamy doczynienia z typowymi wpisami w księdze chrztów. Najprawdopodobniej jest to przypadek "odtworzenia" aktów gdyż pierwotna księga zaginęła lub została zniszczona.

4. Dopiero w świetle powyższych ustaleń można interpretować dyskusję w temacie z którego zaczerpnięto przykład. Akty nr 14 i 15 dotyczą chrztów rodzeństwa. Przesądza o tym:

- zapis w akcie nr 15 - "Rodzice ci sami co wyżej",

- zapis "Z prawego łoża" obejmujący dwa akty,

- jednakowy nr domu.

5. W kolumnie "Imię" dla aktów nr 14 i 16 są dopiski zawierające informacje o datach zgonu. Takie zapiski wskazują, że stosowne akty zgonu są zapisane w księgach danej parafii.

6 Należy odszukać w/w akty zgonu i na tej podstawie ustalić rok urodzenia poszczególnych dzieci pamiętając, że w tamtych czasach wiek obliczao w stosunku do lat nieskończonych. W stosunku do Jana (akt nr 14) umożliwi to ustalenie faktycznego roku jego urodzenia, natomiast dla Kazimierza (akt nr 16) pozwoli na zweryfikowanie roku 1882 jako jego roku urodzenia.

7. Reasumując. Przy tak nietypowym sposobie zapisów aktów należy dokonać analizy sąsiednich stron "w tył" i "w przód" celem ustalenia i wyjaśnienia wszelkich nasuwających się wątpliwości i dopiero w oparciu o tak zdobytą wiedzę interpretować poszczególne akty.

Plik:Akt chrztu Borysław 1882r..JPG

Źródło

Forgen - kłopot z interpretacją metryki chrztu

Materiały do wykorzystania

Forgen - Prośba o tłumaczenie

Forgen - Łopiennik-prośba o przetłumaczenie

Forgen - zgon Teresy

4. Wpisy o innych charakterze

Materiały do wykorzystania

Forgen - Wpis w księdze

Forgen - Do tłumaczenia (wyznanie wiary katolickiej, połączone z wyrzeczeniem się "błędów luteranizmu")

Forgen - Ślub z 1769, Jedlnia (ekstremalne przykłady charakteru pisma; jest także chrzest)

Forgen - tłumaczenie z łaciny ksiąg sądowych

Forgen - Prośba o przetłumaczenie dokumentu z Jasnej Góry

Forgen - Prośba o przetłumaczenie uwagi w kolumnie dispensatio - 1863

Forgen - Jan Długosz - dzieła wszystkie (tłumacz)

AGAD - Porady praktyczne